کد مطلب:252959 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:282
حرم هشتم: سامرا
«اللهم صل و سلم، و زد و بارك، علی الأمامین الهمامین التمامین، السیدین السندین، الفاضلین الكاملین، الباذلین العادلین، العالمین العاملین، الأورعین الأظهرین الأطهرین، الشمسین القمرین، الكوكبین النورین النیرین الأسعدین، وارثی المشعرین، و أهلی الحرمین، كهفی التقی، غوثی الوری، بدری الدجی، طودی النهی، علمی الهدی، المدفونین بسر من رأی، كاشفی البلوی و المحن، صاحبی الجود و المنن، الأمامین بالحق، أبی الحسن علی بن محمد النقی، و أبی محمد الحسن بن علی العسكری، صلوات الله و سلامه علیهما».
أما بعد: فیقول الفقیر الی عفو ربه الكریم، و المتعطش لفیض جوده الجسیم محمد باقر بن مرتضی الحسینی الخلخالی، أفاض الله تعالی علیه من رواشح جوده السبحانی، و سوانح كرمه الربانی، و أصلح الله أمر داریه، و أذاقه حلاوة نشاتیه، أنه لما كان من نعمه سبحانه الجلیلة التی لا تحصی، و أیادیه الجمیلة التی لا یستقصی، أن وفقنی الله باتمام هذا الكتاب، بعمیم جوده و أفضاله، و جسیم منه.
فی «مجمع البحرین»: «و سامراء سامراء: المدینة التی بناها المعتصم، و دفن فیها علی الهادی و الحسن العسكری و فیها لغات:
سر من رآی، و سر من رای (بضم السین و فتحها)، سآء من رأی.
اسم اصلی آن بلد سر من رأی بوده بعد از آن عوام الناس از كثرت استعمال سامره می گویند، حال بعضی آن مكان شریف را «حضرت صاحب» و برخی «عسكریین» خوانند.
«و العسكریین قریة علی الهادی و الحسن العسكری، و مولد المهدی».
[ صفحه 766]
وجه تسمیة عسكرین: و فی «القاموس»: و سمی الأمامان العسكریین لذلك، و صاحب العسكر علی الهادی، و له قصة مع المتوكل منها یعلم وجه تسمته بذلك.
و قال شهاب الدین یاقوت الحموی فی كتاب «المراصد»: السامرة لغة فی سر من رأی، و هی المدینة التی أنشأها المعتصم بین بغداد و تكریت، و كان اسمها قدیما سآء من رآی، فلما بناها المعتصم سماها سر من رآی، و الآن موضع كان یسمی بالعسكرین كان علی ابن محمد بن علی بن موسی بن جعفر الصادق علیه السلام، و ابنه الحسن بن علی و هما العسكران یسكنان به، فنسبا الیه، و به دفنا و علیهما مشهد یزارا فیه، و فی هذا لمشهد سرادب تزعم الرافضه انه كان للحسن بن علی الذی ذكرناه ابن اسمه محمد، صغیر غاب فی ذلك السرداب و هم الی الآن ینتظرونه»!
راقم گوید لمؤلفه:
مردم ز انتظار تو یا فارس الحجاز
اظهار شو، زبان شماتت شده دراز
پر كن ز عدل خود همه عالم به یك نظر
تا دیده را به حسن جمالت كنیم باز
در «زینة المجالس» گوید: آن مكان از اقلیم رابع و در طرف شرقی دجله واقع، اول آنجا را شاپور ذوالأكتاف ساخته بود، بعد از خرابی معتصم تجدید عمارتش نمود و دارالخلافه ساخت، و عمارت عالیه در او انداخت، و در وسعت و عظمت آن بی غایت كوشید، بحدی كه طولش هفت فرسخ و عرض به یك فرسخ رسید، بر حسب آب و هوا آن دیار خوش ترین بلاد عراق عرب است.
در «بستان السیاحه» گوید: معتصم مسجد جامعی در آنجا ساخت، و مناره ای در آن مسجد پرداخت، ارتفاع آن صد و هفتاد، گز راهش از بیرون بود، شاه اسمعیل صفوی بر استری سوار شده و بر آن عروج نمود، و در صحن آن مسجد كاسه ی سنگی وضع كرده بود دورش بیست [و] سه گز، و بلندی آن هفت گز، و حجم آن نیم گز بود، و آن كاسه را كاسه فرعون می گفتند، اكنون از كاسه جز نامی، و از خود معتصم جز پوسیده عظامی در میان نیست، و از عمارات سامره قلعه ی محقری باقی است، الحال قرب هشتصد خانه الی هزار خانه در اوست، و چند مزرعه مضافات اوست، باغات و اشجاری ندارد، ولی زراعتش بسیار، و ایلات عرب در نواحی آن سكونت دارند، و مردم سامره مذهب ابوحنیفه را به عمل آورند، اما معلوم نیست كه چه مذهب و چه ملت دارند! به غایت دون و پست فطرت و طمع كارند، بحدی كه گدای سامره ضرب المثل روزگار است، جمعی از سادات در سلك خدامی در آنجا ساكن و معاش ایشان از تردد زوار می گذرد، و صدق مفاد «أشرار الناس خدام قبورنا أهل البیت» از ایشان، و از بعضی
[ صفحه 767]
مشاهد دیگر صادر می شود.
مؤلف گوید: در عقیده ی بنده ی فقیر این است كه می گوید فدای خاك قدوم خدام اشرار آن برگزیدگان باشم تا چه برسد به اخیار و نیكوكاران ایشان.
لمؤلفه:
كی خوشا زوآر و آن مهمانها
جان فدای خادم و دربانها
و فی الحدیث: «ان الملائكة موكلون بهذه المشاهد المباركة و یفتخرون بخدمتهم».
در «مرآت البلدان» گوید: متوكل خلیفه عباسی در سر من رآی عماراتی بنا نهاد، به تخصیص كوشكی ساخت، عمارتی از آن عالیتر در عالم نبود، به نام خود جعفریه خواندی، اما به شومی آنكه قبر امام حسین علیه السلام را خراب كرد، از زیارت و مجاورت مردم را مانع شد، بعد از آن كوشك را بشكافتند چنانكه اثرش به كلی ناچیز شد.
چه خوب گفت زید مجنون رحمه الله:
أتحرث بالطف قبر الحسین
و یعمر قبر بنی الزانیة
لعل الزمان بهم قد یعود
و یأتی بدولتهم ثانیة
ألا لعنة الله أهل العناد
و من یآمن الدنیة الفانیة
أما بعد: فیقول الفقیر الی عفو ربه الكریم، و المتعطش لفیض جوده الجسیم محمد باقر بن مرتضی الحسینی الخلخالی، أفاض الله تعالی علیه من رواشح جوده السبحانی، و سوانح كرمه الربانی، و أصلح الله أمر داریه، و أذاقه حلاوة نشاتیه، أنه لما كان من نعمه سبحانه الجلیلة التی لا تحصی، و أیادیه الجمیلة التی لا یستقصی، أن وفقنی الله باتمام هذا الكتاب، بعمیم جوده و أفضاله، و جسیم منه.
فی «مجمع البحرین»: «و سامراء سامراء: المدینة التی بناها المعتصم، و دفن فیها علی الهادی و الحسن العسكری و فیها لغات:
سر من رآی، و سر من رای (بضم السین و فتحها)، سآء من رأی.
اسم اصلی آن بلد سر من رأی بوده بعد از آن عوام الناس از كثرت استعمال سامره می گویند، حال بعضی آن مكان شریف را «حضرت صاحب» و برخی «عسكریین» خوانند.
«و العسكریین قریة علی الهادی و الحسن العسكری، و مولد المهدی».
[ صفحه 766]
وجه تسمیة عسكرین: و فی «القاموس»: و سمی الأمامان العسكریین لذلك، و صاحب العسكر علی الهادی، و له قصة مع المتوكل منها یعلم وجه تسمته بذلك.
و قال شهاب الدین یاقوت الحموی فی كتاب «المراصد»: السامرة لغة فی سر من رأی، و هی المدینة التی أنشأها المعتصم بین بغداد و تكریت، و كان اسمها قدیما سآء من رآی، فلما بناها المعتصم سماها سر من رآی، و الآن موضع كان یسمی بالعسكرین كان علی ابن محمد بن علی بن موسی بن جعفر الصادق علیه السلام، و ابنه الحسن بن علی و هما العسكران یسكنان به، فنسبا الیه، و به دفنا و علیهما مشهد یزارا فیه، و فی هذا لمشهد سرادب تزعم الرافضه انه كان للحسن بن علی الذی ذكرناه ابن اسمه محمد، صغیر غاب فی ذلك السرداب و هم الی الآن ینتظرونه»!
راقم گوید لمؤلفه:
مردم ز انتظار تو یا فارس الحجاز
اظهار شو، زبان شماتت شده دراز
پر كن ز عدل خود همه عالم به یك نظر
تا دیده را به حسن جمالت كنیم باز
در «زینة المجالس» گوید: آن مكان از اقلیم رابع و در طرف شرقی دجله واقع، اول آنجا را شاپور ذوالأكتاف ساخته بود، بعد از خرابی معتصم تجدید عمارتش نمود و دارالخلافه ساخت، و عمارت عالیه در او انداخت، و در وسعت و عظمت آن بی غایت كوشید، بحدی كه طولش هفت فرسخ و عرض به یك فرسخ رسید، بر حسب آب و هوا آن دیار خوش ترین بلاد عراق عرب است.
در «بستان السیاحه» گوید: معتصم مسجد جامعی در آنجا ساخت، و مناره ای در آن مسجد پرداخت، ارتفاع آن صد و هفتاد، گز راهش از بیرون بود، شاه اسمعیل صفوی بر استری سوار شده و بر آن عروج نمود، و در صحن آن مسجد كاسه ی سنگی وضع كرده بود دورش بیست [و] سه گز، و بلندی آن هفت گز، و حجم آن نیم گز بود، و آن كاسه را كاسه فرعون می گفتند، اكنون از كاسه جز نامی، و از خود معتصم جز پوسیده عظامی در میان نیست، و از عمارات سامره قلعه ی محقری باقی است، الحال قرب هشتصد خانه الی هزار خانه در اوست، و چند مزرعه مضافات اوست، باغات و اشجاری ندارد، ولی زراعتش بسیار، و ایلات عرب در نواحی آن سكونت دارند، و مردم سامره مذهب ابوحنیفه را به عمل آورند، اما معلوم نیست كه چه مذهب و چه ملت دارند! به غایت دون و پست فطرت و طمع كارند، بحدی كه گدای سامره ضرب المثل روزگار است، جمعی از سادات در سلك خدامی در آنجا ساكن و معاش ایشان از تردد زوار می گذرد، و صدق مفاد «أشرار الناس خدام قبورنا أهل البیت» از ایشان، و از بعضی
[ صفحه 767]
مشاهد دیگر صادر می شود.
مؤلف گوید: در عقیده ی بنده ی فقیر این است كه می گوید فدای خاك قدوم خدام اشرار آن برگزیدگان باشم تا چه برسد به اخیار و نیكوكاران ایشان.
لمؤلفه:
كی خوشا زوآر و آن مهمانها
جان فدای خادم و دربانها
و فی الحدیث: «ان الملائكة موكلون بهذه المشاهد المباركة و یفتخرون بخدمتهم».
در «مرآت البلدان» گوید: متوكل خلیفه عباسی در سر من رآی عماراتی بنا نهاد، به تخصیص كوشكی ساخت، عمارتی از آن عالیتر در عالم نبود، به نام خود جعفریه خواندی، اما به شومی آنكه قبر امام حسین علیه السلام را خراب كرد، از زیارت و مجاورت مردم را مانع شد، بعد از آن كوشك را بشكافتند چنانكه اثرش به كلی ناچیز شد.
چه خوب گفت زید مجنون رحمه الله:
أتحرث بالطف قبر الحسین
و یعمر قبر بنی الزانیة
لعل الزمان بهم قد یعود
و یأتی بدولتهم ثانیة
ألا لعنة الله أهل العناد
و من یآمن الدنیة الفانیة